ต้อนรับนิสิตปริญญาโท มหาวิทยาลัยนเรศวร ศึกษาดูงาน
“ส้มซ่า” นวัตกรรมจากพลังของชุมชน...ด้วยสมุนไพรพื้นบ้าน ภูมิปัญญาท้องถิ่น
“ลิปกลอสส้มซ่าของชุมชนเราไม่ธรรมดานะ ได้รับรางวัลระดับประเทศมาแล้ว” เสียงบ่งบอกความภาคภูมิใจของแม่ ขณะส่งลิปกลอสสีแดงสดให้ฉัน พลอยทำให้ฉันออกอาการตื่นเต้นตามไปด้วย สบโอกาสให้แม่ได้สาธยายขยายความ ซึ่งนั่นทำให้ฉันได้ตระหนักว่า ชุมชนของฉันไม่ธรรมดาจริง ๆ
ตอนเด็ก ๆ เพื่อน ๆ ที่โรงเรียนมักล้อฉันว่า เป็นราชนิกูลอยู่ในวัง จนกระทั่งโตขึ้น จึงรู้ว่าชื่อหมู่บ้าน “วังส้มซ่า” ที่ฉันอาศัยอยู่มาตั้งแต่เกิดนี้มีที่มาและความหมาย เนื่องจากหมู่บ้านของเราอยู่ริมฝั่งลำน้ำน่าน ณ หมู่ 1 ตำบลท่าโพธิ์ อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก ซึ่งมีบริเวณที่เป็นวังน้ำวน และในอดีตทุกครัวเรือนจะนิยมปลูกส้มซ่า อย่างน้อย ๆ ก็บ้านละ 1 ต้น จึงเป็นที่มาของชื่อหมู่บ้าน
แม่เล่าอีกว่า “เมื่อก่อนเวลาไปทำนา จะพกผลส้มซ่าไว้รับประทาน ช่วยให้สดชื่น หายเหนื่อย ผิวส้มซ่าไว้สูดดม แก้วิงเวียน เวลาสระผมก็นำผลมาผ่าครึ่งชโลมผม หรือขัดมือ ขัดเท้า ให้ความสะอาด ลดความแห้ง หยาบกร้าน”
“ต่อมาเมื่อวิถีชีวิตเปลี่ยนไป ชาวบ้านหันมาปลูกพืชเศรษฐกิจ ทำให้ต้นส้มซ่าค่อย ๆ หายไป ในที่สุดเหลือต้นส้มซ่าดั้งเดิมอยู่เพียงต้นเดียว และก่อนที่ต้นส้มซ่าต้นสุดท้ายจะถูกโค่น ชาวบ้านเกิดความรู้สึกหวงแหนและเสียดาย จึงรวมตัวกันอนุรักษ์ต้นส้มซ่า”
ต้นส้มซ่าดั้งเดิมที่เหลือเพียงต้นเดียวในหมู่บ้าน ก่อนการอนุรักษ์เพาะพันธุ์ขึ้นมาใหม่
การอนุรักษ์ส้มซ่าเริ่มขึ้นในช่วงกลางปี 2554 โดยการเพาะพันธุ์ส้มซ่าแจกบ้านละ 1 ต้น และเพื่อให้เกิดการอนุรักษ์อย่างยั่งยืน จึงคิดนำส้มซ่ามาแปรรูปให้เกิดประโยชน์ ในที่สุดจึงก่อเกิดผลิตภัณฑ์จากส้มซ่า รวมถึงพืชสมุนไพรอื่น ๆ ที่ปลูกกันในหมู่บ้าน เช่น ว่านหางจระเข้ ใบบัวบก มะพร้าว งา กล้วย ข้าว เป็นต้น โดยมีดร.ไฉน น้อยแสง รองผู้อำนวยการฝ่ายพัฒนานักศึกษา วิทยาลัยการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี ผู้มีความรู้ทางด้านแพทย์แผนไทยและพืชสมุนไพร ซึ่งมีภูมิลำเนา ณ หมู่บ้านวังส้มซ่า ให้คำแนะนำวิธีการผลิตผลิตภัณฑ์จากพืชสมุนไพร
จากนั้นได้มีการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนพัฒนาผลิตภัณฑ์ทรัพยากรชีวภาพเพื่อเศรษฐกิจชุมชนบ้านวังส้มซ่าขึ้น โดยระดมทุนจากความสมัครใจของชาวบ้านในชุมชนเพื่อเป็นทุนในการผลิต พร้อมทั้งได้รับการสนับสนุนจากหลายหน่วยงาน ทั้งมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอเมืองพิษณุโลก องค์การบริหารส่วนตำบลท่าโพธิ์ ทั้งนี้ในปี 2555 ได้รับงบประมาณสนับสนุนจากสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพสมทบกับเงินลงทุนของกลุ่ม สร้างที่ทำการและโรงงานเพื่อให้ได้มาตรฐานในการผลิต มูลค่า 1,300,000 บาท ซึ่งถือเป็นความภาคภูมิใจของกลุ่ม
ลิปกลอสส้มซ่า รางวัลนวัตกรรมระดับประเทศ
ต่อมามีอีกหลายหน่วยงานให้การสนับสนุนในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการทำบันทึกตกลงความร่วมมือ (MOU) กับมหาวิทยาลัยนเรศวรเกี่ยวกับการดูแลคุณภาพของสารสกัดจากพืชสมุนไพรต่าง ๆ และการออกแบบบรรจุภัณฑ์ โดยมีสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพเป็นผู้สนับสนุนงบประมาณ
เมื่อว่างจากการทำนา สมาชิกของกลุ่มจะแวะเวียนเข้าไปในโรงงาน บ้างก็จัดหาวัตถุดิบ บางคนสาละวนกับการหยิบโน่น ผสมนี่ และยังมีฝ่ายการตลาด ฝ่ายประชาสัมพันธ์ ทำหน้าที่นำสินค้าออกไปวางจำหน่ายตามงานแสดงสินค้าต่าง ๆ ของอำเภอ จังหวัด ไปจนถึงระดับประเทศ
บานาน่าสปา...ผลิตภัณฑ์จากกล้วย
แต่กลุ่มของเรายังไม่หยุดแค่นั้น ด้วยแนวคิดของคนรุ่นใหม่ไฟแรง นางสาววรัญญา หอมธูป ผู้จัดการกลุ่ม จึงก่อเกิดเป็นผลงานชิ้นเอก ลิปกลอสส้มซ่า “โจทย์ของเราก็คือ ทำอย่างไรให้ผลิตภัณฑ์ของเรามีความแตกต่างจากท้องตลาด มีความทันสมัย โดดเด่น ในขณะที่ยังคงภูมิปัญญาของท้องถิ่นเรา ในที่สุดจึงเกิดเป็นผลิตภัณฑ์ดูแลริมฝีปากที่มีส่วนผสมของสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพจากสารสกัดเซลล์เนื้อเยื่อเจริญของส้มซ่า สามารถใช้ได้ทุกช่วงเวลาและโอกาส ตัดสินใจซื้อง่ายเพราะราคาไม่แพง และยังซื้อเป็นของฝากได้อีกด้วย”
“ลิปกลอสส้มซ่ามีความโฉบเฉี่ยว สดใส ด้วยรูปลักษณ์ ๕ สี แทนผู้หญิง ๕ สไตล์คือ สีแดงสำหรับสาวร้อนแรง สีชมพูสาวอ่อนหวาน สีส้มสาวสดใส สีน้ำเงินสาวลึกลับ และสีทองสำหรับสาวหรูหรา ให้สาว ๆ แต่ละคนเลือกใช้ได้ตามบุคลิก ความชอบ”
อนงค์ทิพย์...ผลิตภัณฑ์จากธัญพืช
ด้วยวิธีคิดและกระบวนการ ทำให้ลิปกลอสส้มซ่าได้รับรางวัลชนะเลิศระดับภาคเหนือและรางวัลรองชนะเลิศอันดับ 2 ระดับประเทศ ในการประกวดการพัฒนาภูมิปัญญาสู่นวัตกรรม ตามโครงการพัฒนาศักยภาพผู้ประกอบการอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ ด้วยทรัพย์สินทางปัญญาในการเข้าสู่ตลาด ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2557 เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2557
ก้าวต่อไปของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนพัฒนาผลิตภัณฑ์ทรัพยากรชีวภาพเพื่อเศรษฐกิจชุมชนบ้านวังส้มซ่านับเป็นก้าวย่างสำคัญ นั่นคือ การเตรียมเปิดสปาสมุนไพรให้บริการแบบครบวงจรในช่วงต้นปี 2558
ส้มซ่า...ผลิตภัณฑ์จากส้มซ่า
ฉันหยิบลิปกลอสส้มซ่าขึ้นมาเพ่งพิศอีกครั้ง เบื้องหลังลิปกลอสสีแดงสดแท่งนี้ ฉันมองเห็นพลังของผู้คน ที่หล่อหลอมภายใต้ศิลปะ วัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ผสมผสานกับองค์ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี นับเป็นสูตรสำเร็จอันน่าทึ่ง
ตอนนี้ ความอิ่มเอิบ ความภาคภูมิใจของแม่ ถูกส่งต่อ ซึมซาบ สูบฉีดหัวใจของฉันให้พองโต และรู้สึกรักบ้านเกิดขึ้นมาอย่างยิ่งยวด ...ชุมชนของฉันไม่ธรรมดาจริง ๆ
พรปวีณ์ ทองด้วง
สนใจอุดหนุนผลิตภัณฑ์ “ส้มซ่า” “อนงค์ทิพย์” และ “บานาน่าสปา” โทร. 08 9958 6622
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น